خانه های روستایی بدون حصار واقع در منطقه مغان

حیاط در فرهنگ لغات به معنی محوطه و هرجای دیوار بست و سرای و خانه آمده است. واژه های دیگری مثل ساحت، صحن، میان سرا، صحن سرای نیز به همین معنی هستند. از حیاط در خانه های آذربایجانی و ایرانی به شکل های مختلف استفاده شده است. بعضی از این موارد به اختصار چنین است: حیاط به عنوان نشانه حریم تملک و حیاط به عنوان حریمی امن و آرام برای آسایش خانواده

نگاهی کوتاه به حصارها در روستاها:

۱- روستاهای موجود در مناطق جنگلی که مناطق شمالی کشور را شامل می شود با حصارهای چوبی زیبا توسط روستاییان زحمتکش نقش بسته است.

۲- روستاهای موجود در مناطق کوهستانی نیز از مصالح بومی برای حصار کشی استفاده کرده اند که مصالح بومی غالب سنگ می باشد.

۳- روستاهای موجود در مناطق کویری و بیابانی که بیشتر مصالح بومی این منطقه خاک می باشد که دیوارهای خشتی موجود بیان کننده حصار می باشد.

روستاهای بدون حصار را بیشتر در روستاهای پلکانی مانند ماسوله دیده می شود و مانند ماسوله چندین روستای دیگر نیز به همین حالت وجود دارد. شهرت جهانی هم پیدا کردند.

نگاهی به روستاهای بدون حصار در منطقه مغان می اندازیم: در منطقه مغان تمام خانه های روستاها بدون حصار می باشند روستاهای موجود در کنار دره رود قسمت شرق و غرب و روستاهای موجود در کنار رود ارس (آراز)، قشلاقات و یا روستاهای موجود در ناحیه بیله سوار مغان که به شکل خطی نیستند و بصورت دایره ای می باشند نیز بدون حصار هستند.

دلیل بدون حصار بودن روستاهای مغان (شهرستانهای اصلاندوز، بیله سوار، پارساآباد و گئرمی موغان)

۱- به دلیل زندگی قومی و طایفه ای

۲- به دلیل زندگی عشایری و کوج نشینی

۳- به دلیل اقلیم و آب و هوا

۴- به دلیل خصوصیات روانشناسی و اجتماعی خود مردم

توضیحات:

۱- به دلیل زندگی قومی و طایفه ای دلیلی بر حصار کشی و ایجاد حریم ما بین خود نمی دیدن بصورت فامیلی و عشیره ای زندگی می کردند.حریم و حصارکشی نیز نمی کردند.

۲- به دلیل کوچ نشینی ییلاق و قشلاق رفتن. چون در این حالت در ییلاق. در محیط های ییلاقی آزاد در طبیعت بوده اند و خود را آزاد تلقی می کردند و احساسی خاصی برای کشیدن حصار و حریم نداشتن و دقیقا این الگو را در منطقه قشلاقی خود مغان به کار می بردند.

۳- از لحاظ ترکیب جمعیتی که دارند چون روابط جمعیتی فامیلی هستند و از لحاظ روانشناسی هم داری مهر و محبت ویژه خونگرمی عشایری را دارند و مردمانی مهمانپذیر هستند و با ایجاد نکردن حریم اعلام بر خصوصیت مهمانپذیری خود می کرده اند و خصوصیت جنگجویی و قهرمانی نیز در این زمینه صدق می کند چون هم مرز با شوروی سابق که حملات متعددی در طول تاریخ عشایر انجام گرفته است و عشایر و روستاییان بدون حصار و حریم داشتن که نشان از قهرمانی مردم غیور خطه مغان به حساب می آید رو در رو به جنگ  و مقابله و دفاع از حق و حقوق خود با ارتش منظم و تعلیم دیده شوروی می شدند در این زمینه نیز لزومی بر حریم و حصار نمی دیدند.و به قدرت نظامی خود باور داشتند.

۴- از نوع اقلیم که مغان منطقه ای گرم می باشد و با ورود پرفشار جنب حاره ای به کشورمان ایران در تابستان هوا گرم می شود اما به دلیل اینکه مغان گرم تر می شود چون ارتفاع مغان هم سطح با دریاست گرم تر می شود و این نوع اقلیم تاثیر مستقیم بر طراحی می گذارد به دلیل رد و بدل شدن هوا در خانه ها طراحی خانه هارو رو بدون حصار می ساختند چون گرمای مغان سوزان و گرم هست و حتی طراحی خانه ها بصورت طولی بوده تا هوای خنک بصورت راحت رد و بدل شود تا از گرمای سوزان منطقه مغان رهایی پیدا کنند و حتی چندین سال از این طراحی ها می گذرد خانه های روستایی بدون حصار و حریم هستند و این ویژگی انحصاری روستا های مغان را تمدن عشایر نامید و ما باید حافظ و نگهبان این ویژگی فرهنگی منحصر به فرد منطقه مان باشیم تا با این گونه خصوصیت ویژه به استقبال میهمانان از سرتاسر کشور و جهان برویم تا هم خطه مرزی و منطقه زرخیز مغان را بشناسند و هم اشتغالزایی برای جوانان امروزی شود و هم میراث چندین سال فرهنگی را حفظ کنیم.

نگارنده: علی زالی کورعباسلو

کارشناس سنجش از دور و پژوهشگر اجتماعی در زمینه شهری و روستایی

گردآورنده: گروه گردشگری اولدوز مغان