روستای دمیرچی خرابسی – جعفرآباد مغان

 

موقعیت و وسعت روستای دمیرچی خرابسی – جعفرآباد مغان

روستای دمیرچی خرابسی در منطقه مغان در استان اردبیل، شهرستان بیله سوار مغان، بخش قشلاق دشت (با مرکزیت جعفرآباد مغان) در دهستان قشلاق جنوبی قرار دارد.

روستاهای همجوار این روستا عبارتند از: از طرف شمال با روستاهای دمیرچی، سیاب کندی و میروئردی کندی از طرف شرق با روستاهای لیملو و تبلغا از طرف غرب با روستاهای غضنفر و ملی کندی و از طرف جنوب با روستاهای های چرتغلو و دهستان زیوه همسایه هست. سطح ارتفاع این روستای کهن و تاریخی، بیش از ۷۰۰ متر از دریا می باشد که به همین علت مرتفع ترین روستای شهرستان بیله سوار مغان محسوب می گردد.

روستای دمیچی خرابسی تنها روستا در منطقه مغان است که از شمال به کوههای خروزلو  (خروسلو) و از غرب به کوههای قره داغ و از جنوب به کوه مارالی و در رأس همه آنها به کوه سبلان با فاصله ۲۰۰ کیلومتر اشراف دارد. این چشم انداز وسیع یکی از جاذبه های روستا محسوب می گردد.

کوههای زنجیره ایی درشمال روستا, به قدری ازروستاهای همجوار خود اوج گرفته است که هنگام تماشا کردن به مناطق پست لذت زیادی دارد و این چشم انداز در اوایل بهار و پاییز که دشت های پایین پر از مه میشود از دیگر جاذبه های روستا می باشد.

مراتع روستای دمیرچی خرابسی بیشترین وسعت را نسبت به روستاهای اطراف دارد و این امر سبب افزایش همسایگان این روستا می باشد.

روستای دمیرچی خرابسی زمستانهای سرد سرد و تابستانی خنکی دارد.

به دلیل آب و هوای سرد و خنک و کوهستانی بودن روستا، محصولات  کشاورزی این روستا ۱۵ یا ۲۰ روز دیرتر نسبت به روستاهای خروزلو برداشت می شود.

روستای دمیرچی خرابسی به دلیل موقعیت استراژتیک جغرافیایی و سطح بالا از ارتفاع دریا تنها روستا در مغان است که کوه سبلان به وضوح با فاصله ۲۰۰ کیلومتر از این روستا خودنمایی می کند. از جاذبه های طبیعی روستای دمیرچی خرابسی به شمار می رود.

 

پیشینه تاریخی روستای دمیرچی خرابسی مغان

رویدادهای اجتماعی: روستای دمیرچی خرابسی از دیر باز کانون توجه منطقه مغان و همچنین منطقه بوده است. از آنجا که ساکنین روستاهای منطقه مغان مخصوصا روستاهای منطقه خروزلو اکثریت عشایر بودند و هنگام فصل کوچ به ییلاق این روستاها خالی از سکنه می شد. اما به دلیل آب و هوای ییلاقی، اهالی دمیرچی خرابسی مجبور به کوچ نبودند و امن بودن این روستا در گذشته که این دلایل دمیرچی خرابسی را نسبت به روستاهای منطقه مغان مستثا می نمود. به همین موجب اهالی بعضی از روستاهای منطقه مغان امواتشان را در قبرستان دمیرچی خرابسی دفن می نمودند.

لازم به ذکر است ساکنین روستای “نوروش کندی و همچنین بیشتر اهالی روستای چنار کندی اصالتا  از اهالی دمیرچی خرابسی هستند.

رویداد سیاسی در دمیرچی خرابسی: به دلیل قدمت دیرینه و همچنین وجود چند طوایف در روستای دمیرچی خرابسی و در رأس این این طوایف (قوجه بیگلو) و قرار گرفتن روستا در موقعیت استراژیک جغرافیایی، که روستا را بعنوان چهار راه مغان، در دهه  ۱۳۳۰ هجری-شمسی روستا مرکز حوزه اعزام سرباز عشایر مغان بوده است. که زمستان هر سال از تمامی عشایر مغان و قره داغ در این روستا و در منزل آقای کمال و حسن سرداری ( قوجه بیگلو) جمع می شدند و از آنجا توسط افسران آن زمان به استان اعزام می شدند. و این روال به مدت ۶-۷ سال  ادامه داشت. که بعد حوزه را به شهرستان گرمی انتقال داداند.

 

جمعیت، شغل روستای دمیرچی خرابسی مغان

جمعیت روستا ۳۲۸ نفر و ۶۵ خانوار است و شغل اکثر مردم روستای دمیرچی خرابسی دامداری و کشاورزی می باشد. و اخیرا به دلیل وجود چشمه ها و آب های زیر زمینی بعضی از اهالی به باغداری روی آورده اند.

 

محصولات کشاورزی، دامی و تولیدی روستا:

محصولات کشاورزی روستا اعم از گندم و جو می باشد و همچنین در شرق و غرب روستا نزدیک ۸ هکتار باغ میوه زیبایی دوچندانی به این روستا بخشیده است و در این باغات میوه هایی چون سیب، هلو، شلیل و سیفی جات کاشت می شود و به شهرستانهای همجوار صادر می گردد. طعم سیب دمیرچی خرابسی به دلیل آب و هوای ییلاقی زبان و عام خاص است و طرفدار زیادی دارد.

 

صنایع دستی روستای دمیرچی خرابسی:

صنایع دستی معروف روستا گلیم، ججیم و فرش می باشد و عروسک محلی به نام (گلین بالا) که در زبان محلی (اَل خؤتدی) می نامند اخیرا به همت زنان روستا و همچنین با حمایتهای میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان بیله سوار مغان در آستانه ثبت ملی می باشد. همچنین بافت “داش ساپاندی” از پشم بز و گوسفند در این روستا بسیار رواج دارد.

 

غذای محلی روستای دمیرچی خرابسی:

غذا و خوراکیهایی که در روستای دمیرچی خرابسی طبخ و تهیه می شود:

از جمله خوراکیهای محبوب و سنتی این روستا ساج ایچی با گوشت بره و ماست، ساری شؤربا با گوشت گوسفندی و زردچوبه و اؤماج آشی با شیر و عدس و پیاز و اؤماج.

لازم به ذکر است اوماج آشی که در این روستا طبخ می شود نسبت به اؤماج آشی که در چند نقطه آذربایجان طبخ می گردد متفاوت است.

انواع شیرینی محلی روستای دمیرچی خرابسی: کلوچه کشمشی که مخصوص چهارشنبه سوری است. به ائیردک و کؤکؤره هم می توان از شیرینی محلی اشاره کرد.

انواع نان محلی: لواش محلی، سؤتدی چؤره گ، جیززیقلی فطیر، آجیتما چؤره گی، ساج چؤره گی، فطیر محلی و کؤکه.

از لبنیات این روستا همچنین پنیر محلی (مؤتال پئندیری) به دلیل چربی بالا که از شیر گوسفندی تهیه می گردد طرفدار زیادی دارد.

 

سابقه تاریخی روستای دمیرچی خرابسی

به روایت از بزرگان و شاهدان عینی بزرگان در سالیان پیش اکثر کاروانها و ایل شاهسون منطقه مغان برای کوچ (آران – یایلاق)  از روستای دمیرچی خرابسی عبور میکردند. به این طریق که از شمال مغان حرکت میکردند و در مسیر ییلاق درست از روستای میروردی کندی از جاده بین مزارع که از قدیم الایام “داش آشن” که پل ارتباطی بین دمیرچی خرابسی و خروزلو می باشد عبور کرده و در  “تاغی بلاغی”  (چشمه ایی همیشه جاری که در شمال روستا واقع شده است) روستای دمیرچی خرابسی اوتراق می نمودند. تاغ بلاغی بعلت دارا بودن آب کافی برای آشامیدن برای کاروان و اشترها و دام هایشان و همچنین داشتن درختان وسیع و سایه های خنک، مناسبترین مکان برای جذب کاروان های آن زمان به این دیار زیبا و دلنشین محسوب می شد. این امر باعث شده بود روستای دمیرچی خرابسی نسبت به همسایگان خود پر رونق  و پرشور ظاهر شود و به نگین منطقه مبدل گردد.

 

وجه تسمیه روستای دمیرچی خرابسی مغان

قدمت روستای دمیرچی خرابه سی، به قبل از سلسه اشکانیان برمی گردد که حتی میتوان قدمت آن را با شهر بیله سوار مغان که شهری تاریخی است قیاس کرد.

اصالت تمامی طوایف قوجه بیگلو که جزئی از قزلباشها بودند به این روستا بر می گردد.

روستای دمیرچی خرابسی در زمان های دور دمیرچی بازاری بوده است. که در آن زمان مردم این روستا به کار آهنگری مشغول بودند که به گفته ریش سفیدان جاده بین مزارع کنار باغات میوه کنونی که ” اؤرتا یؤل” نام دارد. در ایام گذشته به خیابان” شعلا” مشهور بود.

این روستا دارای آثار باستانی زیادی بوده است که به دست غارتگران ربوده شده است.

با تأسف و به مرور زمان که علت این کار نامعلوم است. این روستا از هم پاشیده و پس از مدتی مردمان دیگری این روستا را برای سکونت انتخاب کردند. و از آن پس به روستای دمیر چی خرابسی مقلب گردیده است.

 

دین، زبان روستای دمیرچی خرابسی مغان

دین اکثریت اهالی روستای دمیرچی خرابسی اسلام است. زبان مردم روستا مثل سایر روستاهای منطقه مغان و آذربایجان، ترکی آذربایجانی می باشد.

 

با تشکر ویژه از سرکار خانم فیضی زاده

 

گردآورنده: گروه اولدوز مغان