آهوی مغان (موغان جیرانی)؛ خاطره ای که ماندگار گردید

آهوی موغان یکی از گونه های منحصر بفرد آهوی کشور است که طی سالها نشانی از آن در منطقه  دشت مغان نبود، اما اکنون سایت تکثیر آهوی مغان محل پرورش و نگهداری یکی از گونه های در معرض تهدید منطقه جایی است که بچه آهوها باید با اقدامات امنیتی مختلف از تهدید شکار حفاظت شوند و بتوانند نسل خود را احیا کنند و روزهای شیرین گشت و گذار گله ای را از نو زنده کنند.

 

تولد ششمین آهوی مغان

‌هاشم میرزانژاد، رئیس اداره حفاظت محیط زیست پارس آباد مغان از تولد ششمین نسل آهوی موغان در سایت تکثیر و احیای آهوی این شهرستان خبر داد.

سایت احیای آهوی مغان در ۴۵ کیلومتری غرب شهرستان پارس آباد و در محدوده قشلاق علملو با مساحت ۲۵ هکتار واقع شده است.

 

تاریخچه آهوی مغان

زمانی که سایت تکثیر راه اندازی شد آهوی مغان به صورت کامل از طبیعت این منطقه حذف شده بود. بر هم خوردن چرخه طبیعی حیات و از دست دادن یک گونه جانوری زیبا از نگرانی هایی بود که ضرورت احیای نسل آهوی مغان را تشدید کرد.

در واقع راه به خطا رفته بشر در تهدید یک حیوان بی آزار عقب گرد می کرد تا آهوی مغان بتواند بار دیگر به آغوش مادر طبیعت باز گردد.

 

زیبایی بلای جان گونه آهوی مغان

زیبایی مسحور کننده این گونه جانوری به حدی بود که شکارچیان را بی مهابا دست به شکار می برد. در سال ۱۳۵۰ و قبل از آن در دشت موغان آهوی مغان در دستجات چند صد راسی حیات داشت و بخشی از زیبایی طبیعت این منطقه محسوب می شد.

تنها یک سال بعد یعنی در سال ۱۳۵۱ طبق برآوردها و مطالعات صورت گرفته تعداد این گونه جانوری به ۲۵۰ راس تقلیل پیدا کرد.

وسوسه شکار و تخریب طبیعت زیست این جانور را دچار اختلال کرده بود. سیر نزولی کاهش تعداد این گونه با توسعه کشاورزی مکانیزه در منطقه و تخریب زیستگاه آهو سرعت دو چندان گرفت.

در آن مقطع برخی حامیان محیط زیست خطر انقراض این گونه را هشدار داده بودند و کاهش تعداد گونه های این جانور را در سایه بی توجهی ها شاهد بودند.

 

آهوی مغان به خاطره ای دور در ذهن کهنسالان تبدیل شد

با این وجود گوش هیچ نهاد متولی به حرف های دلسوزان محیط زیست جلب نشد تا اینکه در اواخر سال ۱۳۵۶ و اوایل سال ۱۳۵۷ تعداد آهوی مغان به ۲۵ راس کاهش یافت.

یک گونه جانوری آن هم به دست انسان از بین می رفت و به نظر می رسید این موضوع حتی تعجب مسئولی را بر نیانگیخته است. نهایتا در سال ۱۳۵۹ آهو از عرصه زیستی مغان حذف شد و پهنه وسیع دشت مغان یکی از زیباترین مواریث طبیعی خود را از دست داد.

گذر سال ها تاکیدات و نگرانی دوستداران طبیعت آهوی مغان را در اذهان کمرنگ ساخت. آهوی مغان به خاطره ای دور در ذهن کهنسالان تبدیل شد و تا سال ها یادی از این گونه بی آزار به میان نیامد.

 

آغاز طرح مطالعاتی احیاء نسل آهوی مغان در سال ۸۱

تا اینکه در سال ۱۳۸۱ طرح مطالعاتی جهت احیای نسل آهو در دشت مغان آغاز شد و زمزمه هایی از انجام مطالعه برای بازگرداندن آهوی گزیر پا در پهنه مغان به گوش رسید.

برای بازگردن این گونه باید مکان مناسبی تعریف می شد که کاملا با شرایط زیستی آن سازگار باشد. بر همین اساس سایت تکثیر این گونه در زیستگاه “خروسلو” مغان با مساحت ۱۱۰ هزار هکتار احداث شد.

در مهر ماه سال ۱۳۸۹ طرح رهاسازی آهو در محدوده فنس کشی شده به مساحت ۳۵ هکتار در قشلاق “علم لو” انجام شد و در راستای ثبت منطقه حفاظت شده جهت امکان احیای این گونه در دشت مغان پس از مطالعه، قشلاق “پالاز” به مساحت ۳۵ هزار هکتار طی مصوبه شورايعالی حفاظت محيط زيست به تصويب رسید.

این اتفاق روزنه امیدی بود برای مطالبه دوستداران طبیعت. انتظار می رفت سایت تکثیر بتواند به شکل اصولی نسل آهوی مغان را احیا کند و این موضوع نیز اتفاق افتاد. این بار بشریت اشتباه و خطای گذشته خود را اصلاح می کرد.

سایت تکثیر مغان خانه جدید این گونه منقرض شده بود تا بتواند بار دیگر با یک آهو و بعد دو آهو صدای آهوی مغان را وصله بادهای روح بخش پهنه مغان سازد و در گوش مادر طبیعت داستان زیبای خلقت را زمزمه کند.

 

افزایش تعداد آهوی مغان به ۱۵ راس

به گفته مدیر کل محیط زیست استان اردبیل در حال حاضر تعداد آهوی مغان در این سایت به ۱۵ راس رسیده است.

سید رضا موسوی با اشاره به دوقولوزایی یکی از آهوان این سایت در سال جاری ادامه داد: این سومین سال متوالی است که شاهد دوقلوزایی آهوان سایت تکثیر و احیای این شهرستان هستیم.

وی با اشاره به تولد اولین بره آهوی مغان با نام “موغانا جیران” طی دو سال پیش یادآور شد: این سایت هم اکنون برای نگهداری و احیای گونه نادر آهوی مغان بهترین شرایط را دارد.

به گفته مدیر کل محیط زیست استان این مکان علاوه بر احیای آهوی مغان یکی از جاذبه های گردشگری پارس آباد به حساب می آید و سالانه بطور متوسط حدود ۲۰ هزار گردشگر از این مرکز بازدید می کنند.

وی وظیفه سازمان محیط زیست را احیای زیستگاههای گیاهی و جانوری و تقویت ذخایر ژنتیکی عنوان کرد و خواستار توجه ویژه به این سایت شد.

تولد هر آهو به منزله شدت گرفتن روزنه امید احیای کامل این گونه در معرض تهدید است. تهدیدی که همچنان پابرجاست و وسوسه دیروز شکارچیان چندان افول نکرده است.

مدیر کل محیط زیست استان اردبیل معتقد است ایجاد پاسگاه محیط بانی و جذب نیرو از ملزومات توسعه این سایت است و ابراز امیدواری می کند اعتبارات لازم به این منظور در اختیار محیط زیست استان قرار گیرد.

علاوه بر این افزایش جمعیت از طریق تکثیر در سایت و انتقال جمعیت جدید از زیستگاههای دشت “سهرین” زنجان یا منطقه حفاظت شده “کاغذکنان” میانه در دستور کار قرار گرفته است.

هر چند شکار در این سایت ممنوع بوده و با افراد متخلف برخورد قانونی می شود، اما این بار دغدغه دوستداران طبیعت را همگان باید یاری کنند تا آهوی مغان بتواند دوباره در زادگاه خود آزاد و رها و نه در یک سایت محافظت شده به روال عادی حیاتش بازگردد.

بازدید از سایت تکثیر آهوی مغان یکی از جاذبه های گردشگری شهرستان پارس آباد است که می تواند فرصتی برای اندیشیدن از جفاهای انسانی بر تن طبیعت باشد. فرصتی برای ممارست در شیوه های پاسداشت مواریث طبیعی.

 

گردآورنده: گروه گردشگری اولدوز مغان