تاریخچه نفت در مغان

اولین بار نفت موغان در سال ۱۹۵۰ (توسط رئیس زمین شناسی وقت شرکت سهامی نفت مرکزی ) آثار تراوشهای مواد نفتی را در منطقه قیر دره سی در منطقه مغان آذربایجان گزارش داد. دو سال بعد (۱۹۵۲) طی مطالعه این منطقه در دشت مغان طی گزارشی این ناحیه از آذربایجان با پتانسیل نفتی اعلام کرد. یک سال بعد مطالعات انجام شده منجر به معرفی سه تاقدیس اصلاندوز، آجی شمه و گنبد جعفرآباد مغان را برای عملیات اکتشافی گشت. بهره برداری از نفت منطقه مغان در آن وقت به علت سیاسی بودن میسر نشد و علتش را تراوایی بسیار کم مخزن اقتصادی تشریح کردند. با وجود چشمه های متعدد نفتی در این حوضه احتمال می رود اکتشافات دیگری در این منطقه صورت گیرد. مجوز عملیات اکتشاف نفت مغان در سال (۱۳۸۷) امضا شده و این عملیات فعلا در این منطقه متوقف شده است.

اثرات نفت در منطقه مغان

اجرای عملیات اکتشاف نفت اثرات مثبت بسیاری در زندگی مردم منطقه خواهد داشت. این نوشتار برآن است اثرات اکتشاف نفت را از سه بعد اقتصادی و زیست محیطی و فرهنگی مورد بررسی قرار دهد.

تاثیرات اقتصادی نفت مغان در منطقه

پدیده نفت در آذربایجان و منطقه مغان مطمئنا اثرات بسیاری در زندگی مردم منطقه و از جنسی دیگر خواهد داشت. شاید به جرات می توان گفت که بعد از خبر احداث سد میل و مغان در سال ۱۳۴۴ شوع و ۱۳۴۹ به بهره برداری رسید دومین خبر خوب برای اقتصاد و معیشت منطقه خواهد بودو ایجاد اشتغال در منطقه بطور حتم مهمترین اثر ماندگار اکتشاف نفت دردشت مغان از نظر اقتصادی خواهد بود.

توسعه صنایع جانبی نظیر صنایع پتروشیمی و احداث پالایشگاه و سایر تاسیسات و فراوردهای نفتی از عوامل تاثیر گذار اقتصادی دیگر در وضع معیشتی و اشتغال مردم منطقه خواهد بود بطور کلی این صنایع نه  تنها گروه عظیمی از بیکاران را جذب خواهد کرد. بلکه برای عده بسیاری از مردم نیز اشتغال ایجاد خواهد کرد.

تاثیرات زیست محیطی

بهره برداری از منابع زیرزمینی، همواره آلودگی هایی برای محیط زیست در پی داشته است که اگر به موقع و به درستی کنترل نشود، زیان های جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت؛ از این رو شرکت های بزرگ نفتی در جهان برای کمینه سازی این آلودگی ها تلاش زیادی می کنند.

اگر چه از نفت بعنوان طلای سیاه یاد می شود ولی این طلای سیاه ،می تواند سیاهی محیط زیست هر منطقه ای را نیز رقم بزند. در چاههایی که اکتشاف نفت همراه با خروج گاز است مضراتی برای محیط زیست به همراه دارد. لذا جمع آوری این گاز ها امری بسیار حیاتی برای محیط زیست منطقه خواهد بود. از آنجا كه گازهای همراه نفت حاوی سولفید هیدروژن می باشد و سوزاندن آنها باعث انتشار تركیبات سمی و تخریب محیط زیست می شود، جمع آوری آنها امری اجتناب ناپذیر خواهد بود.البته چون هنوز اكتشافی در مناطق نفت‌خیز دشت مغان صورت نگرفته و وجود گازهای همراه نفت و میزان آن به درستی مشخص نشده نمی‌توان به اظهار نظر دقیق در این مورد خاص پرداخت و مستلزم كار كارشناسی است. با اینحال در حال حاضر وزارت نفت در تمام میدان‌ها ی نفتی چه در خشكی و چه در دریا، پروژه‌هایی برای جلوگیری از سوزاندن چنین گازهایی در حال انجام دارد.

تاثیرات فرهنگی

اکتشاف نفت در منطقه شمال ایران اولین تجربه ای است که مردم منطقه آن را کسب می کنند. پر واضح است برای شروع کار، نیروی کار بومی به علت عدم تجربه در اکتشاف نفت سهم چندانی نخواهند داشت. بنابر این شرکت نفت مجبور است نیروی کار متخصص جهت اکتشاف را از سایر نقاط و بخصوص از جنوب ایران و یا خارجیان را به آنجا انتقال دهد تجربه ای که مردم دشت مغان قبلاً نیز آن را به هنگام احداث سد و ایجاد شرکتهای کشت وصنعت آن را تجربه کرده اند. این کار نه تنها روند مهاجر پذیری دشت مغان را تشدید می کند بلکه تغییرات و اختلاط فرهنگی بسیاری را بخاطر تفاوتهای فرهنگی و زبانی و نژادی و آداب و رسوم آنان در منطقه شاهد خواهیم بود. چه بسا بسیاری از مهاجرین پس از اقامت در مغان ترجیح خواهند داد که برای همیشه در منطقه بمانند تجربه ای که در هنگام فعالیت شرکتها کشت و صنعت شاهد آن بودیم و حتی فرزندان آنها همسران خود را از اهالی منطقه انتخاب و برای همیشه ماندگار شدند .بنابر این تنوع و تغییرات فرهنگی در منطقه از اثرات دیگر اکتشاف نفت در مغان خواهد بود. همه این عوامل ضرورت برنامه ریزی صحیح و پیش بینی های لازم را در منطقه و بخصوص در شهرستان بیله سوار برای مسئولین گوشزد می کند و وظیفه فرمانداری، ادارات محیط زیست، مسکن و شهر سازی و … شهرستان بیله سوار مغان را سنگین‌تر می‌سازد. امید است نفت این نعمت بزرگ خدادادی بارقه امید را برای مردم دشت مغان بخصوص برای مردم اطراف مناطق نفت خیز که در طول سالیان گذشته مزه محرومیت را بیش از مردم سایر نقاط دشت مغان چشیده اند، بگشاید.

تحقیقات میدانی نفت منطقه مغان

مشاهداتی که از منطقه قیر درسی مغان به عمل آمده است حاکی از این قرار است در منطقه قیر درسی که چشمه های نفت از طرف دولت وقت آن زمان به علت سیاسی بودن مسدود شده است. و در نقطه فوران نفت را به ابعاد ۲۵*۱۸متر به عمق۳ متر بتن ریزی شده که قابل مشاهد می باشد. و با این عمل توانسته اند در همان نقطه چشمه های نفتی را مسدود کنند اما این چشمه ها درست روبرو و با ارتفاع یکسان به علت فشار زیاد گاز و نفت در نقطه دیگر دره فوران کرده و قیرها به صورت مایع در دره جاری میشود و ضمنا هیچ امکاناتی و تاسیساتی از لحاظ اکتشاف و استخراج مشاهده نم یشود.

تلخیص از نوشته: احد قاسمی

گردآورنده: گروه اولدوز مغان