روستای قوزلو – گرمی مغان

روستای قوزلو در دشت مغان و استان اردبیل و جنوب شـرقی شهر گرمی مغان، در دهستان اینی از بخش مرکزی شهرستان مغان، بین ۴۸ درجه و ۸ دقیقه طول شرقی از نصف النهار مبدأ و ۳۹ درجه و ۱دقیقه عرض شمالی از خط استوا واقع شده است.

این روستا از سمت شمال به اراضی روستاهای ایزمارا و قنبرلو از سمت شرق به اراضی روستاهای تپه، شاوون و بی‌اره و از سمت جنوب به اراضی روستای اینی و از سمت غرب به اراضی روستای ایزمارا متصل است. ارتفاع متوسط آن از سطح دریاهای آزاد حدود ۱۰۰۰ (هزار) متر است. فاصله آن هم با شهر گرمی مغان حدود هفت کیلومتر و با اردبیل صد و ده کیلومتر می‌باشد.

وجه تسمیه قوزلو

درباره نامگذاری آن به قوزلو یا غوزلو چند نظر وجود دارد. یکی اینکه عده‌ای از مورخان معتقدند که نام همه روستاهایی که فعلاً در آذربایجان به نام قوزلو شناخته می‌شوند از نام طایفه «اوغوز» که عربها «غُز» می‌گفتند، گرفته شده است. اوغوزها یا غوزها، جد ترکان امروزی منطقه آذربایجان به شمار می‌روند. نظر دیگر درباره وجه تسمیه قوزلو اینست که، عده‌ای معتقدند چون در ترکی آذربایجانی به درخت گردو «قوز» هم گفته می‌شود و در این روستا باغات گردوی فراوانی وجود دارد، پس نام آن به همین علت به قوزلو معروف شده است. اما با تأمل در این موضوع می‌بینیم که این نظریه به چند علت زیاد قابل استناد نیست چون؛ اولاً در بیشتر روستاهای ترک‌زبان کشورمان، باغات گردوی زیادی وجود دارد ولی هیچ وقت قوزلو نامیده نشده‌اند. پس اگر این نظر صحیح بود باید همه این روستاها امروزه به این نام نامیده می‌شدند. ثانیاً امروزه روستاهای زیاد وجود دارند که قوزلو نامیده می‌شوند در حالیکه هیچ درخت گردویی در آن‌ها دیده نمی‌شوند. ثالثاً اگر به فرض اینکه وفور درختان گردو سبب نامیدن این روستا به قوزلو شده باشد پس این درختان گردو را چه کسانی کاشته‌اند و این محل را که به کاشتن درخت گردو در آن اقدام کرده‌اند چه می‌نامیده اند؟

روستای قوزلو مغان، کجاست؟

به نظر نگارنده آنچه درباره وجه تسمیه این روستا قابل قبول و صحیح است، این است که این روستا بعد از اسکان اوغوزها در آن به اوغوزلو، غوزلو و قوزلو معروف شده و این طایفه اقدام به کاشت درختان گردو در آن نموده‌اند و همین درختان گردو، امروزه عده‌ای را در خصوص وجه تسمیه آن دچار اشتباه ساخته است. پس نام اصلی و قدیمی این روستا «غوزلو» می‌باشد، اما چون «مخرج «غ» در هجای اوّل واژگان ترکی نمی‌آید » نام این روستا به صورت قوزلو (Gozlu) درآمده است.

باغات روستای قوزلو

روستای قوزلو دارای باغات متنوعی است. مهمترین محصولات باغی روستای قوزلو که در بازارهای محلی و منطقه‌ای به فروش می‌رسد باغات گردو است. گردوهای این منطقه از انواع مختلفی برخوردار است. علاوه بر روستاهای اطراف به مانند ایزماره که به طور سنتی از قدیم الایام گردوهای خود را از این روستا تأمین می‌کنند، قسمتی از گردوی بازار شهر گئرمی موغان (گرمی) نیز از این روستا تأمین می‌شود. به، آلو، آلوچه، آلبالو و … از دیگر محصولات باغی این روستا هستند.

وجود باغات متمرکز به همراه وجود پوشش گیاهی به صورت پراکنده باعث شده است تا چهره روستا به صورت سر سبز ییلاقی جلوه کند. درختان پراکنده عموماً از گونه آلچه (آلوچه)، سویوت (بید)، قاواق (سرو)، چاغالا (چاغالی)، بویور تیکان (تمشک)، گیلدیگ و … می‌باشد. طبق خاطرات سالخوردگان روستا و نام‌های باقی‌مانده زمین‌های اطراف، در زمان‌های قدیم وسعت باغات روستا بیشتر بوده است. وجود منطقه‌ای با نام باغ یئری در نزدیکی شمال شرقی روستا موید این امر است. این زمین‌ها در زمان حاضر فاقد هرگونه درختی است و به صورت زمین‌های کشاورزی درآمده است. علت این امر را سالخوردگان روستا، خشکسالی و به دنبال فقر و روزگاری سختی معرفی می‌کنند که به واسطه آن بسیاری از درختان خشک و بسیاری دیگر برای فروش و همچنین مصرف فردی قطع شده‌اند. آنگونه که ادعا می‌کنند این امر علاوه بر باغات روستا به جنگل‌های کل منطقه صدمه زده است.

گیاهان دارویی روستای قوزلو

طبیعت روستای قوزلو یکی از مکان‌های رویش انواع گیاهان دارویی است. از جمله این گیاهان می‌توان به بومادران، گل گاوزبان، بابونه، کاکوتی، نعناع و … اشاره کرد. استفاده از گیاهان دارویی به صورت سنتی در روستا رایج است. زنان و دختران روستا با جمع‌آوری گیاهان دارویی مختلف اقدام به پخت این گیاهان می‌نمایند که در روستا به آن تره می‌گویند برخی دیگر از گیاهان دارویی با آب جوش دم کرده و مصرف می‌کنند که بابونه از این جمله است.

چشمه شور بولاق

چشمه شور بولاغ در قسمت شمال شرق روستا واقع شده است. محلی که شور بولاغ در آن واقع است در واقع باتلاقی است متشکل از چندین چشمه که از چندین نقطه آن می‌جوشند. تا قبل از خشکسالی‌های دهه گذشته چشمه‌های شور بولاغ بسیار پر آب و محدوده باتلاقی وسیع تر بود اما بعد از وقوع خشکسالی‌های اخیر و با کاسته شدن از میزان آبدهی چشمه‌های شوربولاغ از میزان زمین باتلاقی کاسته شده است و سه چشمه اصلی در آن باقی مانده اند.

آبشار بويوك شوله

از آب این چشمه نیز برای شستن البسه و ظروف و همچنین برداشت به وسیله دبه استفاده می‌شود. آب چشمه سومی به صورت استخر کوچک روباز برای آبیاری دام‌های روستا و به خصوص دام‌های محله آشاغا باش استفاده می‌شود. علاوه بر مصارف فوق آب این چشمه‌های برای آبیاری سه باغ زیردست آن که به شام معروف هستند استفاده می‌شود. به این ترتیب که آب چشمه‌ها در دو استخر جداگانه که توسط صاحبان باغات احداث شده جمع‌آوری می‌شود و برای آبیاری درختان باغ یا سبزیجات کاشته شده و … استفاده می‌شود. به علت اهمیت حیاتی این محل برای اهالی روستا، همه طایفه‌های روستا در این محل مالکیت دارند و محل به صورت زمین‌های چند مترمربعی بین طایفه‌های روستا تقسیم شده‌است.

شوله‌لر دره‌سی یا دره آبشارها

شوله‌لر دره‌سی (به فارسی دره آبشارها) با داشتن ده‌ها آبشار بزرگ و کوچک یکی از نقاط مهم و دیدنی روستای قوزلو است. این دره در شعبه قوزلوچای رودخانه اوجرلو چای واقع شده و از آبشارهای مهم آن میتوان به بویوک شوله، قیزیل قایا شوله‌سی، یوخاری شوله و … اشاره کرد. بویوک شوله با ارتفاع حدود ۲۱ متر، در حد فاصل روستاهای قوزلو و شاوون و یوخاری شوله با ارتفاع ۱۶ متر در ۳۰۰ متری جنوب شرقی روستا از دیدنی‌ترین آبشارهای آن می‌باشد. در پایین دست رودخانه قوزلو چای – نرسیده به روستای شوون و بعد از بویوک شوله، آبشار خاصی وجود ندارد.

گردآورنده: گروه اولدوز مغان