تاریخچه و مناطق جغرافیایی پنبه

پنبه (به ترکی Pambiq و انگلیسی Cotton) با نام علمی Gossypium یک نوع محصول صنعتی کشاورزی است که از الیاف پوشانندهٔ دانهٔ پنبه دست می‌آید. پنبه تشکیل‌شده از الیافی نرم و پف‌دار است که درون کپسولی به دور تخم‌های گیاه پنبه می‌روید. این الیاف از سلولز تشکیل شده‌اند و به دلیل ویژگی پوشانندگی، می‌توانند تخم‌های گیاه را با خود به مناطق دور ببرند و به گسترش گیاه کمک کنند.

گیاه پنبه بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری سراسر جهان شامل قاره آمریکا، آفریقا و هند است. بیشترین تنوع پنبه‌های وحشی نخست در مکزیک، و سپس در استرالیا و آفریقا یافت می‌شود. پنبه توسط ساکنان هر دو بر قدیم و بر جدید اهلی شد. بخش‌هایی از الیاف پنبه در کاوش‌های باستان‌شناسانه مربوط به ۵۰۰۰ پیش از میلاد در مکزیک و تمدن دره سند (پاکستان امروزی) پیدا شده‌اند.

این محصول که به دلیل مبادلات وسیع تجاری اش (طلای سفید) لقب گرفته است از اهمیت اقتصادی فراوانی برخوردار است. این گیاه در تولید نخ و پارچه به کار برده می‌شود. برای این منظور، الیاف آن را به شکل گسترده و رشته‌رشته درآورده تا دراز و پیچیده در هم شوند. نخ پدید آمده سپس برای تولید پارچه به کار گرفته می‌شود. اگرچه این روش از دیرباز تاکنون مرسوم بوده‌است، این تنها اختراع دستگاه پنبه‌ریسی بود که هزینه تولید پارچه از این راه را پایین آورد و باعث بهره‌گیری گسترده از پنبه شد به گونه‌ای که امروزه پرکاربردترین الیاف به کار رفته در صنعت پوشاک است.

مناطق کشت پنبه در جهان و ایران

برترین تولیدکنندگان پنبه در جهان عبارتند از: هندوستان، چین، آمریکا، پاکستان، برزیل، استرالیا، ازبکستان، ترکیه، ترکمنستان، بورکینا فاسو (بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ پنبه در آفریقا) و همچنین در ایران و آذربایجان هم بخش مهمی از مزارع به کشت پنبه اختصاص می یابد.

در ایران نیز مناطق مهم کشت پنبه عبارتند از: منطقه مغان (شامل شهرستانهای اصلاندوز مغان، پارساباد مغان و بیله سوار مغان استان اردبیل)، قره داغ (استان آذربایجان شرقی)، زنجان، خوزستان، دشت گرگان (استان گلستان)، دشت ورامین (استان تهران)، دشت قزوین، کرمانشاه، کرمان، همدان، سمنان، استان فارس، استان مرکزی، استان اصفهان و سایر مناطق

کاربردهای پنبه در صنایع تولیدی

یکی از استفاده‌های پنبه در صنعت نساجی است. استفاده‌هایی مانند پارچه‌های پنبه‌ای، جوراب، لباس زیر، لباس کودک، حوله‌ها، پارچه‌های مخملی، کالای خواب و … نخ مورد استفاده در قلاب‌بافی و بافندگی نیز اغلب از جنس پنبه است.

پنبه در منطقه مغان (قطب تولید پنبه)

منطقه مغان از مهم ترین مراکز و قطب تولید پنبه در آذربایجان و ایران می باشد. پنبه از مهم ترین محصولات کشاورزی است که علاوه بر تامین مواد اولیه صنعت نساجی، در صنایع روغن کشی هم کاربرد دارد. کاشت پنبه نقش مهمی در اشتغالزایی بخش کشاورزی، صنعت و بازرگانی ایفا می کند.

برداشت پنبه در منطقه مغان

برداشت پنبه زمانى آغاز مى‌شود که قسمتى از غوزه‌ها باز شده باشند. زمان برداشت پنبه در مناطق گرمسير از اواخر شهريور و در مناطق معتدل از اواخر مهر آغاز مى‌شود و تا اوايل دى ادامه مى‌يابد.

گروه اولدوز مغان آمادگی پذیرش گروه های علاقمند به بازدید و مشارکت در فصل کاشت، داشت و برداشت پنبه (اواخر شهریور و اوایل مهرماه) را دارد. انشالله یکی از هدفهای گروه، برگزاری جشنواره پنبه چینی در منطقه مغان می باشد.

گردآوری: گروه اولدوز مغان